سدسازی راه چاره‌ی وزارت نیرو برای مقابله با سیلاب

به گزارش پایگاه خبری راد،  وقوع سیل در نقاط شمالی کشور خسارت‌هایی را در پی داشت که بی‌شک برای مهار و کنترل سیلاب‌ها وزارت نیرو نقش کلیدی را برعهده دارد. یکی از برنامه‌های وزارت نیرو، سدسازی است و بسیاری از کارشناسان نیز بر این باورند که اجرای پروژه‌های سدسازی اقدامی موثر برای مهار آب‌های سطحی و کنترل سیلاب خواهد بود، چراکه یکی از اصلی‌ترین اهداف سدها کنترل سیل است.

در این بین رضا اردکانیان - وزیر نیرو - نیز معتقد است که تغییرات اقلیم رویدادهایی همچون سیلاب‌های وسیع را در خود دارد که در زمینه کنترل این سیل‌ها حتما باید سرمایه‌گذاری شود، هم‌چنین باید اقدامات زیادی را در دستور کار قرار داد.

وی بر این باور است که جلوگیری از ساخت و ساز در مسیل‌ها، کنترل سیل و باز نگه داشتن مسیر عبور سیل نیز نقش مهمی در کنترل سیلاب دارد؛ علاوه بر این، سازه‌هایی مثل پل‌ها که روی رودخانه‌ها احداث می‌شود، باید از استحکام کافی برخوردار باشد؛ البته در خیلی از مناطق وجود سدهای کوچک در مناطق سیل خیز کمک بزرگی می‌تواند ایفا کند.

هم‌چنین محمد حاج‌رسولی‌ها - مدیرعامل شرکت مدیریت منابع آب ایران - درباره تعداد طرح‌های نیمه‌تمام گفت: در حال حاضر ۱۰۹ سد نیمه تمام در حال ساخت در کشور داریم که از این تعداد ۴۳ سد هدف شرب را به‌دنبال دارد و باید حداکثر تا پایان برنامه ششم وارد مدار بهره‌برداری شود.

البته این در شرایطی است که با تشدید وضعیت بد منابع آبی کشور در سال‌های اخیر، رویکرهای متفاوتی در مورد سدسازی ایجاد و موجب شد دولت دوازدهم نگاه تیزبینانه‌تری نسبت به این مساله داشته باشد که درنهایت منجر شد تا در مطالعات طرح‌های سدسازی، ارزیابی اثرات زیست محیطی و رعایت حقابه‌ها توسط مهندسان مشاور ذی‌صلاح مورد بررسی دقیق‌تر قرار ‌گیرد و مجوزهای لازم از سازمان حفاظت محیط زیست اخذ ‌شود.

به گونه‌ای که در دولت یازدهم برای احداث ۴۰ سد بازنگری صورت گرفت که طی این بازنگری این نتیجه گرفته شد که ساخت حدود ۱۱ سد توجیه اقتصادی ندارد و ممکن است با اقدامات جایگزین همچون تغذیه مصنوعی، ایستگاه پمپاژ برداشت عملیات سدسازی متوقف شود.

هم‌چنین در طرح بازنگری سدها برای برخی از سدها تعدیل ارتفاع با هدف پیش رفتن به سمت مصارف اولویت‌دار صورت گرفت، درمجموع با توجه به بازنگری‌های صورت گرفته ۲۳ سد به‌دلیل محدودیت‌های منابع مالی در حالت راکد قرار گرفته است.

درمجموع ۳۰ سد بزرگ در دولت یازدهم به بهره‌برداری رسید که می‌توان گفت ۲۰ درصد کل سدهای کشور در طول سه سال و نیم گذشته به بهره‌برداری رسیده، هم‌چنین تعداد ۱۵۰ و ۱۲۴ سد در کشور به‌ترتیب در مراحل مختلف مطالعاتی و اجرایی قرار دارد که ظرفیت احجام مخازن آن‌ها به‌ترتیب ۲۳.۷ و ۲۱.۶ میلیاردمترمکعب است.

ازسوی دیگر مقایسه آمار مربوط به ساخت سدهای بزرگ در ایران به‌عنوان یکی از صنایع استراتژیک قبل و بعد از انقلاب اسلامی بسیار جالب و قابل توجه است. تا قبل از انقلاب اسلامی، ۱۹ سد مخزنی با حجم مخزن ۱۳ میلیارد مترمکعب (معادل ۲۵ درصد) و ظرفیت آب قابل تنظیم سالانه ۱۴ میلیارد مترمکعب در کشور بهره‌برداری می‌شد که پس از انقلاب اسلامی و تا بهمن ماه سال ۱۳۹۵، به تعداد ۱۶۵ سد مخزنی با حجم کل حدود ۵۱ (معادل ۷۵ درصد) و ظرفیت آب قابل تنظیم ۳۷ میلیارد مترمکعب افزایش یافته است.

به‌طور میانگین استحصال آب از سدهای کشور در دولت تدبیر و امید، سالانه حدود ۸۰۰ میلیون مترمکعب است که رشد ۶۰ درصدی را نشان می‌دهد و این در حالی است که قبل از دولت یازدهم میانگین استحصال آب از سدهای کشور سالانه کمتر از ۵۰۰ میلیون مترمکعب بوده است.

در دولت دوازدهم تدابیر برای سدسازی سخت‌گیرانه‌تر شده، به‌طوری‌که برای امکان احداث هر سد، توجیه آن به لحاظ فنی، اقتصادی، ‌ اجتماعی و زیست محیطی مورد بررسی قرار می‌گیرد، هم‌چنین تأمین حقابه‌های موجود، جزو اهداف اولیه کلیه طرح‌های سدسازی است و تأمین حقابه‌ها از آب تنظیمی سد یا رهاسازی آن در اهداف طرح‌ها با در نظر گرفتن شرایط و وضعیت حوضه آبریز، توسط کمیته تخصیص وزارت نیرو انجام می‌شود.

علاوه‌بر این وزارت نیرو به‌عنوان متولی و مسئول تأمین نیازهای آبی برای مصارف مختلف به ویژه نیازهای شرب و بهداشت، ضمن تلاش در جهت توسعه همه‌جانبه بخش آب کشور در قالب سیاست‌ها و برنامه‌های مصوب و توجه به ارزش اقتصادی، امنیتی، سیاسی و زیست‌محیطی آب، مهار آب‌های سطحی و توسعه بهره‌برداری بهینه منابع آب را در راستای توسعه اقتصادی اجتماعی کشور، در سرلوحه برنامه‌های خود قرار داده و با توجه به اهمیت کنترل آب‌های سطحی و ضرورت بهره‌گیری مدبرانه از آن، تلاش‌های گسترده‌ای را انجام داده است.

بازنگری طرح‌ها نیز یکی از مباحثی که در پروژه‌های سدسازی در طی سال‌های گذشته مورد توجه قرار گرفته که هدف از بازنگری در پروژه‌های سدسازی، رویکردی مناسب با توجه به شرایط اقلیمی، کاهش سهم آب تجدیدپذیر حوضه‌ها، تجربیات موجود و یافته‌های جدید با هدف بهنگام‌سازی و بهینه‌سازی این پروژه‌هاست اما یکی از مهم‌ترین برنامه‌های وزارت نیرو کنترل سیلاب با سدسازی قرار گرفته است.