دلار حدود ۱۸ تا ۲۰ هزار تومانی و عوامل موثر بر آینده بازار ارز

به گزارش نماد برتر، رویا ذبیحی‌ سامانی مدیر پرتفوی مشاور سرمایه‌گذاری مدبران هما با انتشار مطلبی با عنوان "پیش‌بینی نرخ ارز" در دنیای اقتصاد اعلام کرد: نرخ تورم نقطه‌ای در مهر سال جاری به ۲. ۴۱ درصد رسیده و نرخ تورم مهرماه ۷ درصد که در مقایسه با ماه قبل، ۴. ۳ درصد افزایش داشته است. نرخ تورم سالانه مهر برای خانوارها به ۲. ۲۷ درصد رسیده که نسبت به ماه گذشته ۲. ۱ درصد افزایش نشان داده است.

حجم نقدینگی در پایان شهریور ماه به ۲۹۴۳ هزار میلیارد تومان رسید و گزارش‌های اولیه اداره آمار اقتصادی حاکی از رشد ۴. ۵ درصدی پایه پولی و رشد ۵. ۱۵ درصدی نقدینگی در پایان شش ‌ماهه اول سال جاری نسبت به پایان سال ۹۸ است. بانک‌مرکزی در گزارش اخیر ، رشد نقدینگی در شش ماهه اول را معادل ۱. ۱۷ درصد و در یک سال منتهی به پایان شهریور را ۳۶درصد و رشد پایه پولی در یک سال اخیر را ۱. ۲۶ درصد اعلام کرده است. حجم پایه پولی در پایان شهریور به ۳۷۲ هزار و ۱۴۶ میلیارد تومان رسیده است.

به این ترتیب ضریب فزاینده در شهریور ماه سال جاری به عدد ۹. ۷ رسیده که در تاریخ اقتصاد ایران بی‌سابقه است. در واقع هر ۱۰۰ ریالی که بانک‌مرکزی خلق می‌کند، در طول یک سال به ۷۹۰ ریال نقدینگی تبدیل می‌شود. روش‌های متداول استخراج نرخ برابری ارز که عمدتا مبتنی بر تورم و نقدینگی است شامل روش‌های قدرت برابری خرید و رویکرد پولی است.

به اعتقاد کارشناسان ، برآورد نرخ دلار تعادلی از روش‌های فوق بیانگر نرخ حدود ۱۸ تا ۲۰ هزار تومانی است. چنانچه شرایط بازار نشان می‌دهد رویکرد‌های فوق در شرایط حاضر ، بیانگر واقعیت‌های بازار ارز در ایران نیست و به‌نظر باید عوامل دیگری را نیز مدنظر قرار داد. سیاست‌هایی مانند تثبیت نرخ، چند نرخی کردن بازار، مداخله در بازار، تحریم‌ها و نظایر آن،‌ عدم تعادل در عرضه و تقاضای ارز،‌ منابع ارزی در دسترس و عدم قطعیت‌های سیاسی و انتظارات از جمله عوامل دیگر موثر بر بازار هستند.

جدای از عامل مهم رشد نقدینگی و نرخ تورم، یکی دیگر از مهم‌ترین متغیرهای اثرگذار بر نوسانات نرخ ارز در بازار، میزان منابع ارزی در دسترس است. منابع ارزی  به‌ طور کلی از محل صادرات نفتی، صادرات غیرنفتی، تراز تجاری، حساب سرمایه یا ایجاد بدهی قابل حصول است. در شرایط فعلی صادرات نفت ایران به‌خاطر تحریم‌ها کاهش محسوسی داشته و دولت را با کسری بودجه مواجه کرده است.

صادرات غیرنفتی نیز به‌خاطر بحران کرونا کاهش پیدا کرده و در نتیجه آن تراز تجاری بعد از دو دهه در نیمه نخست سال‌جاری منفی شده است. همین منفی شدن تراز تجاری موجب افزایش نرخ ارز می‌شود. با توجه به بحث تحریم‌ها امکان تامین مالی خارجی یا جذب منابع ارزی وجود ندارد و از سوی دیگر در فهرست سیاه FATF قرار گرفته‌ایم.

از طرف دیگر بخش قابل‌توجهی از ارز حاصل از صادرات به دلیل تحریم‌ها امکان وصول ندارد و سمت عرضه ارز دچار اختلال جدی شده و این موضوع نیز منجر به رشد ۱۶۵ درصدی نرخ ارز صرافی ملی در یک سال اخیر شده است.

در نهایت یکی از عوامل مهم دیگر موثر بر بازار ارز در ایران، انتظارات و چشم‌انداز سیاسی است. ریسک‌های سیستماتیک موجود و تاریخچه رشد پیوسته نرخ ارز‌های خارجی و جهش‌های شدید ارزی سبب شده دو تقاضای سفته‌بازی و تقاضای سرمایه‌ای نیز همواره بازار ارز را متاثر کنند. در نگاه بسیاری از مردم خرید دلار همچون بیمه عمل می‌کند به نحوی که هر چند ممکن است موجب زیان و هزینه‌های کوتاه‌مدت شود اما در نهایت افراد را در مقابل شوک سیاسی و اقتصادی مصون نگه می‌دارد. عامل مهمی که در کوتاه‌مدت جهت انتظارات و تقاضای ارزی ناشی از آن را رقم می‌زند انتخابات آینده ایالات‌متحده است.

انتخاب بایدن، امید به توافق با آمریکا، رفع تحریم‌ها، کاهش انتظارات تورمی و برگشت ثبات به اقتصاد ایران را افزایش و موجب ثبات نرخ ارز و حتی کاهش آن به سمت اعداد تعادلی خواهد شد. درصورت بازگشت به برجام، ارز حاصل از صادرات نفتی برگشته و دست بانک‌مرکزی برای کنترل ارز بازتر می‌شود. رفع تحریم موجب افزایش فروش نفت ایران و تامین کسری بودجه و عدم نیاز به چاپ اسکناس یا افزایش نرخ اوراق بدهی می‌شود.

در صورت انتخاب ترامپ، ناامیدی از بهبود شرایط آتی و ریسک سیاسی افزایش پیدا کرده و ادامه اوضاع بد اقتصادی از جمله تراز تجاری منفی، عدم دسترسی به منابع ارزی و ممکن نبودن صادرات نفت و کاهش امید به توافق، موجب رشد نرخ ارز می‌شود.

در کنار نتایج انتخابات آمریکا در صورتی که ایرادات اساسی مثل رشد نقدینگی و کسری بودجه، کنترل نشود، وضعیت ارز سامان پیدا نکند اما بدون رفع تحریم‌ها در کوتاه‌مدت نمی‌توان افقی بلندمدت را برای اقتصاد متصور بود.