به گزارش نماد برتر، هوش‌ مصنوعی یا هوش‌ ماشینی (Artificial Intelligence (AI)) به هوشی که یک ماشین در شرایط مختلف از خود نشان می‌دهد گفته می‌شود. به عبارت دیگر هوش‌ مصنوعی به سیستم‌هایی گفته می‌شود که می‌توانند واکنش‌های مشابه رفتارهای هوشمند انسانی از جمله شرایط پیچیده، شبیه‌سازی فرآیندهای تفکری و شیوه‌های استدلالی انسانی و پاسخ موفق به آنها، یادگیری و توانایی کسب دانش و استدلال‌ برای حل مسائل را داشته باشند.

"جان مک کارتی" (John McCarthy) دانشمند علوم کامپیوتر و علوم شناختی که وی را به عنوان پدر هوش‌ مصنوعی می‌شناسند در تعریف خود از هوش‌ مصنوعی می‌گوید: "هوش‌ مصنوعی دانش و مهندسی ساخت ماشین‌های هوشمند و به خصوص برنامه‌های کامپیوتری هوشمند است. هوش‌ مصنوعی با وظیفه مشابه استفاده از کامپیوترها برای فهم چگونگی هوش انسانی مرتبط است، اما مجبور نیست خودش را به روش‌هایی محدود کند که بیولوژیکی باشد."

در واقع هوش مصنوعی به نوعی یک «عامل هوشمند» سیستمی است که با شناخت محیط اطراف خود، شانس موفقیت خود را پس از تحلیل و بررسی افزایش می‌دهد.

در دنیای امروز کاربردهای هوش مصنوعی چُنان گسترده و فراگیر شده‌اند که بسیاری از این کاربردها دیگر با نام هوش مصنوعی شناخته نمی‌شوند و نام متخصص خود را دارند. تاثیر هوش مصنوعی را اکنون می‌توان در همه جهات و نقاط زندگی مردم دید؛ گوشی‌های تلفن همراه به عنوان یک ابزار سخت‌افزاری یا جست و جوهای خودکار گوگل که از الگوریتم‌ها و متُدهای پیچیده هوش مصنوعی استفاده می‌کند.

در حال حاضر نیز هوش مصنوعی از طریق آموزش‌های سخت‌ نظارت، یاد گرفته شده و توسعه می‌یابد و این بدان معنی است که نسل بعدی هوش مصنوعی همانند انسان دارای درک مستقیم خواهد بود.

امروزه استفاده از هوش مصنوعی بسیار متداول شده است. از سیستم‌های خانگی گرفته تا تحقیقات دانشمندان، تقریباً در هر جایی مورد استفاده قرار می‌گیرد. نسل جدید هوش مصنوعی درست مثل یک کودک قادر خواهد بود تا دنیای اطراف خود را بشناسد و چیزهای مختلف را از طریق درک مستقیم فرا بگیرد.

یادگیری عمیق یا ژرف، یکی از روش‌های هوش مصنوعی است که دانشمندان با تزریق انواع مختلفی از داده‌ها می‌توانند ربات‌ها را برای تصمیم‌گیری، حل مسائل و مشکلات و دیگر کارها براساس این داده‌ها مهیا سازند. در واقع در این روش یک نرم‌افزار و یا ربات می‌تواند برای مثال یک بیماری مهلک را به موقع تشخیص دهد و یا با توجه به شرایط بازار، تصمیمات پُرسودی را پیشنهاد دهد.

برای مثال در بیمارستان "مونت سینای" (Mount Sinai) نیویورک، یک الگوریتم هوش مصنوعی برای تسهیل بیماری مراجعین به کار گرفته شد و این برنامه بیماری همه مراجعین را به درستی تشخیص داد.

این برنامه حتی "اسکیزوفرنی" برخی بیماران را نیز به درستی تشخیص داد (به گواه پزشکان تشخیص بیماری "اسکیزوفرنی" کار بسیار سخت و مشکلی است).

این پیشرفت که روز به روز و لحظه به لحظه در سرتاسر جهان توسط دانشمندان و گروه‌های مختلف علمی در حال توسعه و رشد یافتن است، تقریباً به مرحله‌ای رسیده است که قدرتمندترین و پیشرفته‌ترین ربات‌ها اکنون دیگر به دستوراتی که از انسان می‌گیرند وابسته نیستند و در عوض بر اساس پردازش اطلاعات تزریقی، الگوریتم‌های خاص خود را می‌سازند و طبق آن عمل می‌کنند!

شاید به همین خاطر باشد که حتی "ولادیمیر پوتین"، رییس جمهور روسیه چندی پیش اعلام کرد که «هوش مصنوعی سرنوشت آینده انسان و جهان را تعیین خواهد کرد.» او در جمع دانشجویان دانشگاه مسکو گفته بود: «کشوری که در حوزه هوش مصنوعی پیشرو باشد، قطعا رهبر آینده جهان خواهد بود.» رییس جمهور روسیه همچنین در این جلسه تاکید کرد: «هوش مصنوعی آینده است؛ نه تنها برای روسیه بلکه برای همه بشریت. هوش مصنوعی فرصت بزرگی است. هر کسی که رهبر این حوزه شود، حاکم جهان خواهد بود.»

حال پس از این مقدمه کوتاه می‌توان دریافت که چرا بسیاری از کشورهای جهان به دنبال سرمایه‌گذاری عظیم در این حوزه از فناوری هستند.

تولد انقلاب پنجم از دل انقلاب چهارم

با اختراع ماشین بخار، اولین انقلاب صنعتی در سال ۱۷۶۵میلادی آغاز شد. در واقع ابداع ماشین بخار اولین گام انسان برای مکانیزه کردن فعالیت‌های خود بود. پس از آن در سال ۱۸۷۰ میلادی و با دستیابی به فناوری تولید انبوه در کارخانجات، دومین انقلاب صنعتی شکل گرفت. حرکت در مسیر دستیابی به سیستم‌های خودکار در تولید انبوه و نیز بهره‌گیری تجاری از انرژی هسته‌ای نیز سومین انقلاب صنعتی را رقم زد.

بهره‌گیری از اینترنت و فضای دیجیتال که از اواخر قرن بیستم به وقوع پیوست، چهره اقتصاد جهان، مفهوم ارتباطات و بسیاری از مناسبات اجتماعی و فرهنگی را به شدت دگرگون کرد به طوری که با مجموع این رویدادها انقلاب چهارم صنعتی شکل گرفت و در حال حاضر که انسان به لطف دستاوردهای عظیمی که از مجموع این انقلاب‌های صنعتی به دست آورده است به نظر می‌رسد که تمدن بشری در حال ورود به بُعد و عرصه جدیدی است و دانشمندان و خُبرگان علم و فناوری جهان نوید چهره جدیدی از تمدن را به بشر می‌دهند.

اینک که هوش مصنوعی از بطن انقلاب چهارم صنعتی بیرون آمده است، کشورهای بزرگ صنعتی جهان، نظیر آمریکا، آلمان، انگلستان، چین و ژاپن حضور چشمگیری در این عرصه دارند به طوری که چین مدعی است که تا سال ۲۰۳۰ رهبری جهان در زمینه‌ی هوش مصنوعی را به دست خواهد گرفت! ادعایی که اتفاقا از سویی دیگر کشورهای صنعتی جهان، جدی گرفته شده و همه آنها تلاش دارند تا بازنده این رقابت نباشند.

موسسه پژوهشی IDC (یک شرکت معتبر بین‌المللی داده کاوی در زمینه هوش مصنوعی مستقر در آمریکا) طی گزارشی اعلام کرده است که هوش مصنوعی(AI) بزرگ‌ترین تغییر دهنده بازی در اقتصاد جهانی است و تخمین زده است در سال ۲۰۳۰ سهم این فناوری در اقتصاد جهان در حدود ۱۵.۷ تریلیون دلار باشد که این رقم از مجموع ارزش فعلی اقتصاد چین و هندوستان بیشتر است.

در این گزارش آمده است: « ۶.۶ تریلیون دلار از این رقم (منظور ۱۵.۷ تریلیون دلار است) ناشی از افزایش تولید محصول و ۹.۷ تریلیون دلار هم ناشی از منفعت‌هایی است که به مصرف کنندگان این تکنولوژی می‌رسد.»

هوش مصنوعی و مشتقات آن مثل اینترنت اشیاء یا همان "5G"، حمل و نقل الکترونیکی و جایگزینی ربات‌ها در بسیاری از مشاغل فعلی؛ هرچند اکنون در صنعت تکنولوژی جهان نوجوان به حساب می‌آیند، اما قطعاً تا یک دهه آینده به رشد انبوه و قابل توجهی خواهد رسید.

بلومبرگ ان.ای.اف Bloomberg NEF (شرکت تامین کننده مالی در حوزه‌های انرژی‌های تجدیدپذیر)، پیش‌بینی کرده است «تا سال ۲۰۲۵، ده میلیون خودرو الکتریکی فروخته شود و تا سال ۲۰۳۰ نیز تعداد آنها به ۲۸ میلیون دستگاه برسد.

همچنین تعداد متصل به اینترنت از سال ۲۰۱۸ تا ۲۰۳۰، دو برابر می‌شود به طوری که گروه تحلیلگران استراتژی این شرکت پیش‌بینی می‌کنند که ۵۰ میلیون دستگاه به جمعیت در حال رشد اینترنت اشیاء اضافه می‌شود.»

بله درست فکر می‌کنید!

هیچ چیز به اندازه یک آمار دقیق و درست نمی‌تواند چشم‌انداز روشنی را پیش‌روی بشر قرار دهد. این آمار به درستی نشان دهنده اهمیت انقلاب صنعتی پیش‌روی جهان است. اتفاقی که هر چند برخی معتقدند به دلیل مشکلات ناشی از پاندمی کووید – ۱۹، کمی دیر و با اعداد و ارقام پایین‌تر به وقوع خواهد پیوست، ولی بسیاری نیز معتقدند که بیماری کرونا، لزوم توسعه هوش مصنوعی در جهان را بسیار بیشتر کرده و به همین دلیل کشورها سرمایه‌گذاری بیشتری به روی این تکنولوژی جدید خواهند کرد.

دَرکِ نسیم تغییرات توسط کشورهای منطقه

در منطقه خاورمیانه و غرب آسیا هم‌اکنون دولت‌ها و مشاغل، به خوبی نسیم تغییرات بزرگ (ورود پُررنگ هوش مصنوعی در زندگی انسان‌ها) را حس کرده‌اند و درصدد هستند تا به لطف درگیری‌های منطقه‌ای سیاسی و اقتصادی که خواسته یا ناخواسته بر برخی از کشورهای منطقه سایه انداخته است، در حوزه فناوری‌ گوی سبقت را از دیگر کشورهای وسیع‌تر از خود بربایند.

مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در گزارشی که شهریورماه سال گذشته منتشر کرده است در خصوص بلندپروازی‌های امارات متحده عربی در حوزه فناوری‌ و خصوصاً هوش مصنوعی آورده است:

«امارات با تکیه بر درآمدهای سرشار حاصل از فروش نفت، می‌کوشد به بلندپروازهای خود از جمله (UAE Centennial ۲۰۷۱) برای تبدیل شدن به «بهترین کشور دنیا» در صدمین سالگرد استقلال و طرح (Mars ۲۱۱۷) برای ساخت شهری ۶۰۰۰۰۰ نفری در کُره مریخ تا صد سال دیگر جامع عمل بپوشاند و در زمینه‌ی هوش مصنوعی راهبردهایی مانند راهبرد شهر هوشمند دُبی، راهبرد به کارگیری فناوری چاپ سه بعدی و راهبرد حمل و نقل خودکار دُبی را اتخاذ نماید؛ اما دولتمردان این کشور به خوبی می‌دانند که بدون بهره‌گیری از علوم پیشرفته و فناوری‌های روز دنیا، جذب دانشمندان پژوهشگران برجسته، سرمایه‌گذاری در زمینه‌ نوآوری‌های نوین به ویژه هوش مصنوعی به عنوان صنعتی دوران‌ساز، همچنین داشتن جامعه‌ای آگاه از فرصت‌ها و چالش‌های این صنعت و با آمادگی پذیرش آن، امکان تحقق این رویاها وجود ندارد.

در ادامه این گزارش همچنین آمده است: «برهمین اساس در چند سال گذشته توجه این کشور به هوش مصنوعی رشد چشمگیری داشته است، واقعیتی که خود را به بهترین شکل در تاسیس وزارت هوش مصنوعی و انتصاب وزیری جوان در این سمت نشان داده است. دولت امارات می‌کوشد با تعریف چشم‌اندازها و راهبردهای هوش مصنوعی، اجرای طرح‌های ابتکاری مانند «Think AI» و کانون‌های تفکر، همچنین برگزاری همایش‌های بین‌المللی و ملی، تعیین جوایز نفیس در زمینه‌های آموزش‌های فراگیر برای جوانان در این زمینه، لوازم تحقق مفاهیم «دولت هوشمند» و «جامعه پنجم» را فراهم کند. مجموعه این فعالیت‌ها و سیاست‌ها موجب شده است که طبق تخمین‌ها، امارات در سال ۲۰۳۰ در میان کشورهای غرب آسیا دارای بیشترین رشد در صنعت هوش مصنوعی و بیشترین میزان تاثیر این صنعت بر تولید ناخالص داخلی را داشته باشد. بنابراین به نظر می‌رسد این کشور با این رویکرد پیش‌تازانه به هوش مصنوعی، در مسیر افزایش ظرفیت‌های اقتصادی دیجیتال و کاهش وابستگی به اقتصاد صنعتی و نفتی گام بر می‌دارد.»

چکیده گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی به خوبی گویای رصد کشورهای منطقه در حوزه فناوری توسط مراکز پژوهشی سیاست‌ساز در کشور ما است، اما آیا تمامی مسئولان کشور بر اهمیت این فناوری نوظهور، دانش و آگاهی لازم را دارند؟! شاید برای اشراف بیشتر از میزان اهمیت فناوری هوش مصنوعی در نزد دولت‌های منطقه، خصوصاً کشورهای حاشیه خلیج فارس لازم باشد تا شرایط و اقدامات اخیر و بخشی از سرمایه‌ گذاری آنها را نیز مرور کنیم.

عربستان سعودی

دولت ریاض، در سال ۲۰۱۷ میلادی به عنوان اولین کشور در جهان به یک "روبات انسانما" حق شهروندی اعطا کرد و در سال ۲۰۱۹ نیز، مرکزی را تحت عنوان «نماد هوش مصنوعی و داده‌ها» در این کشور تاسیس کرد. این نماد از دو بخش «مرکز ملی هوش مصنوعی» و «اداره مدیریت داده‌های ملی» تشکیل شده است.

عربستان سعودی پیش‌بینی کرده است که تا سال ۲۰۳۰ میلادی، هوش مصنوعی بیش از ۱۲ درصد از تولید ناخالص داخلی این کشور را تشکیل دهد.

قطر

مرکز هوش مصنوعی قطر در فوریه ۲۰۱۹ میلادی تاسیس شد. شش محور اصلی به عنوان اهداف اصلی تاسیس این مرکز عنوان شده است. استعدادیابی، ایجاد مرکز داده‌ها، اشتغالزایی، ثروت‌آفرینی، آینده پژوهی از طریق روش‌های هوش مصنوعی و مدیریت فکری براساس هوش مصنوعی از اهداف عمده این مرکز عنوان شده است.

براساس این راهبرد، قطر قصد دارد تا سرمایه‌ گذاری‌های انسانی را برای پیشبرد طرح‌های مثبتی بر هوش مصنوعی گردآوری کند. برپایه این روش قطر بر روی دو گروه و جمعیت تمرکز خواهد داشت. دانش‌آموزان داخلی و استعدادهای خارجی.

آموزش اصول و مبانی هوش مصنوعی به دانش‌آموزان، آموزش روش‌ها و تکنیک‌های محاسباتی براساس هوش مصنوعی، تطبیق دروس دانشگاهی با مفاد هوش مصنوعی و نیز جذب استعدادهای خارجی از جمله اهداف تاسیس مرکز هوش مصنوعی قطر اعلام شده است.

عمان

دولت عمان در سال ۲۰۱۶ میلادی حدود ۲۰۰ میلون دلار را برای شکل‌گیری استارت‌آپ‌ها که شاخص‌ای از هوش مصنوعی است سرمایه‌گذاری کرده است و این سرمایه‌گذاری در سالهای اخیر با درصدهای بالاتر نیز ادامه داشته است.

به هرحال جهان در حال برداشتن گام‌های آهسته ولی محکم به سوی فناوری هوش مصنوعی است و در این میان کشورهای حوزه خلیج فارس قصد دارند تا با سرمایه‌گذاری به روی این فناوری جدید به نوعی هم در اقتصاد آینده بدون نفت جهان سهم قابل توجهی داشته باشند و هم این‌که به لطف در اختیار داشتن این فناوری، بسیاری از عقب‌ماندگی‌های سیاسی و فرهنگی خود را جبران کنند.

براساس گزارش IDC، تخمین زده می‌شود خاورمیانه تا سال ۲۰۳۰ حدود دو درصد از مجموع سود جهانی هوش مصنوعی را به خود اختصاص دهد که رقمی معادل ۳۲۰ میلیارد دلار خواهد بود و در  این میان پیش‌بینی شده است که بیشترین سهم درآمدی به عربستان سعودی و بیشترین تاثیر به تولید ناخالص داخلی به امارات متحده عربی مربوط است.

ما در کجای دنیای جدید خواهیم ایستاد

دیگر بر هیچ کس پوشیده نیست که در جهان امروز؛ علم و اقتصاد پیوندهای مشترک بسیاری با یکدیگر پیدا کرده‌اند به طوری که هر کشوری که صاحب علم و فناوری در هر حوزه‌ای باشد می‌تواند از طریق آن تولید ثروت و درآمد کند، از همین رو طی سال‌های گذشته، اقتصاد ایران و خاورمیانه که عمدتاً بر پایه نفت و درآمدهای آن استوار بود، به سمت سرمایه‌گذاری بر روی فناوری‌های جدید رفته است تا به نوعی با بومی‌سازی آن و کسب درآمد از آنها خود را از اقتصاد نفتی جدا کند؛ امری که شاید تا دیروز دور از ذهن بود ولی هم اکنون در حال تبدیل شدن به تغییرات بنیادی و مهمی شده است که به طور قطع در سال‌های آینده موازنه قدرت در منطقه را به نفع کشورهای صاحب فناوری که مهم‌ترین آن هوش مصنوعی است رقم خواهد زد.

حال سوالی که دراین میان پیش می‌آید این است که مدیران کشور ما تا چه اندازه ضرورت حرکت به سمت فناوری‌های نو و استفاده کاربردی از ضمینه‌های مختلف هوش مصنوعی را درک کرده‌اند و علی‌رغم مشکلات عدیده امروز کشور، بخش قابل توجهی از تلاش خود را بر روی حرکت کشور به آن سمت معطوف کرده‌اند؟

نخست برای پیدا کردن پاسخ این سوال بخش‌های کوتاهی از سخنان تعدادی از مدیران تاثیرگذار و سیاست‌گذار در این حوزه (هوش مصنوعی) را مرور می‌کنیم:

دکتر عاملی: راه‌اندازی ستاد هوش مصنوعی در ستاد اجرای نقشه جامع علمی کشور

دکتر سعیدرضا عاملی – دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی – با بیان این‌که حوزه فناوری‌های نو یک حوزه بسیار مهم است تاکید کرد: بر اثر این فناوری‌ها ما با یک انتقال بزرگ اجتماعی مواجه شده‌ایم و به همین علت، دیگر روش‌های سنتی و قدیمی حکمرانی توانایی اداره جامعه را ندارد. مفهوم حکمرانی نو؛ موضوع و مفهوم بسیار مهمی است و دولت هوشمند و الکترونیک در این زمینه نقش مهمی دارد.

این استاد گروه ارتباطات دانشگاه تهران افزود: دانش‌های جدیدی امروزه در جهان رشد و تکامل یافته‌اند که هوش مصنوعی از مهمترین این دانش‌هاست و ضرورت دارد که کشور ما نیز توجه لازم به این دانش مهم را داشته باشد و ستاد راهبردی اجرای نقشه جامع علمی کشور نیز در همین راستا راه‌اندازی ستاد هوش مصنوعی را در دستور کار خود قرار داده است.

دکتر ستاری: امیدوارم با بزرگان هوش مصنوعی بتوانیم رقابت کنیم

دکتر سورنا ستاری – معاون علمی و فناوری رییس جمهور- با بیان این‌که کشورهایی که در هوش مصنوعی فعال هستند آینده خوبی دارند، گفت: به تازگی برخی از دانشگاه‌ها فارغ‌التحصیلانی در این حوزه داشته‌اند و ما باید زیرساخت‌هایی ایجاد کنیم تا آنها بتوانند در این حوزه فعال شوند.

وی با تاکید بر این‌که این حوزه، حوزه‌ای است که به تازگی شرکت‌های دانش‌بنیان و استارت‌آپ‌های ما به آن وارد شده‌اند، افزود: زمانی که دستاوردهای این شرکت‌ها را با کشورهای پیشرفته‌ای مانند چین مقایسه می‌کنیم در می‌یابیم که این شرکت‌ها در برخی از حوزه‌ها موفقیت‌های قابل توجهی را ارائه کرده‌اند.

ستاری همچنین گفت: حوزه هوش مصنوعی حوزه‌ای است که در ایران و دنیا به شدت در حال توسعه است و در واقع این حوزه یک حوزه فکری است که ظرفیت‌های خوبی هم دارد. ما در معاونت علمی از این فعالیت‌ها حمایت می‌کنیم و امیدوارم با توسعه این فناوری نوظهور در کشور و استفاده آن در کسب‌وکارهای مختلف بتوانیم روزی را شاهد باشیم که با بزرگان هوش مصنوعی رقابت کنیم.

دکتر هاشمی: هنوز ضرورت هوش مصنوعی در کشور تبیین نشده است

دکتر سید ستار هاشمی – معاون فناوری و نوآوری وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات – با بیان این‌که ایران در بحث نیروی انسانی و حوزه دانش هوش مصنوعی وضعیت خوب و مناسبی در دنیا دارد، گفت: این‌که می‌گویم خوب، یعنی این‌که طبق گزارشات منابع موثق، ایران در فارغ‌التحصیلان دانشگاهی و تولید علم در هوش مصنوعی، در کل دنیا در رتبه‌ای بین ۷ تا ۱۵ دسته‌بندی می‌شود. این رده‌بندی متناسب با حوزه‌های خاص متخصص و این‌که چقدر دامنه هوش مصنوعی در علم تولید شده موثق است، اعلام می‌شود.

وی افزود: ما می‌توانیم هوش مصنوعی را از نگاه کاربردی ببینیم و یا از نگاه توسعه لبه‌های دانشی در مباحث نظری به آن توجه کنیم. این دو موضوع و این‌که اگر کاربردی به آن نگاه کنیم چه طیفی از کاربردها را در بر خواهد گرفت، باعث می‌شود که رنکینگ ما جابه‌جا شود، اما آنچه که در نگاه کلان می‌توان به آن اشاره کرد این است که در بحث تولید علم در زمینه‌ی هوش مصنوعی شرایط خوبی در دنیا داریم، اما در بحث جذب هوش مصنوعی به این معنی که ما بتوانیم از این ظرفیت در صنایع مختلف استفاده کنیم، نیاز به توجه بیشتری داریم. از این حیث رتبه ما طبق آماری که منتشر شده در دنیا ۷۲ است، یعنی برای استفاده از ظرفیت هوش مصنوعی در صنایع‌مان رتبه ۷۲ را داریم.

هاشمی که خود فارغ‌التحصیل رشته مهندسی کامپیوتر و فناوری اطلاعات با گرایش هوش مصنوعی است در ادامه گفت‌وگوی خود با خبرگزاری مهر به یک نکته مهم اشاره می‌کند: متاسفانه ضرورت هوش مصنوعی در کشور هنوز تبیین نشده است و با وجودی که در صحبت‌های برخی مدیران دولتی و خصوصی از هوش مصنوعی یاد می‌شود اما باور جدی به آن وجود ندارد و این موضوع باعث می‌شود که در استفاده از هوش مصنوعی، شاهد اهتمام لازم نبوده تا این فناوری به مباحثی مانند بهره‌وری کمک کند. در واقع مدیران ما باید بخشی از وقت خود را برای تکنولوژی‌های نوظهور بگذارند و به آن بپردازند. شاید به همین دلیل است که ما تاکنون شاهد استفاده حداکثری از هوش مصنوعی در صنایع مختلف نیستیم.

در گزارشی که سال گذشته نشریه معتبر علمی نیچر به آن ارجاع داده است، ایران در بین پُر تولیدترین کشورهای علمی دنیا در هوش مصنوعی است. براساس اطلاعات سال ۱۹۹۷ تا ۲۰۱۷ ایران رتبه ۱۴ دنیا در حوزه هوش مصنوعی را در اختیار دارد و تعداد مقالات ایران در این مدت ۳۴ هزار و ۲۸ مورد بوده است.

همچنین براساس اعلام بخش تحقیق و توسعه موسسه آینده‌پژوهی دانش و فناوری سینا، ایران هفتمین کشور برتر دنیا از لحاظ مقالات پر استناد است و تنها کشوری در خاورمیانه است که در بین ۱۰ کشور برتر دارای بیشترین مقالات پُر استناد جای گرفته است. ایران تقریبا ۱.۳ درصد از مقالات پُر استناد هوش مصنوعی دنیا و همچنین ۰.۰۲ درصد از مقالات داغ این حوزه را تولید کرده است.

در این گزارش تاکید شده است که ۵۰ درصد از مقالات پُر استناد بین‌المللی ایران با مشارکت پژوهشگرانی از سایر کشورها صورت گرفته است یا به عبارت دیگر با مشارکت بین‌المللی منتشر شده‌اند، اما تنها حدود ۰.۷۴ درصد آنها حاصل مشارکت با صنعت بوده‌اند که تفاوت اساسی ایران با سایر کشورها دیگر است.

به هرحال باز هم اینجا آمار فوق خود به تنهایی گویای واقعیت‌ها هستند!

البته مسئولان ذیربط کشورمان نیز خود متوجه این خلاء به وجود آمده در عملیاتی شدن مباحث هوش مصنوعی در کشور هستند به طوری که به تازگی دبیر ستاد توسعه اقتصاد دیجیتال معاونت علمی و فناوری رییس جمهور از تصویب سند راهبردی هوش مصنوعی در این معاونت و ارسال آن به شورای انقلاب فرهنگی برای تصویب به عنوان یک سند ملی خبر داده است.

به گفته دکتر مهدی محمدی، رویکرد این سند حمایت از فعالان هوش مصنوعی است و اولویت‌های این حوزه نیز با حضور صاحبنظران این حوزه در این سند ملی تعیین شده است ولی واقعیت این است که در حال حاضر کشورهای رقیب منطقه در حوزه اجرا، گوی سبقت را از ایران ربوده‌اند و اگر مسئولان کشور به سرعت با همکاری بخش خصوصی اقدامات عاجلی انجام ندهند، مطمئناً این فاصله اندک با سرعت باور نکردنی، بسیار بیشتر و بیشتر خواهد شد و در آن شرایط متاسفانه ایران تنها نظاره‌گر پیشرفت‌های کشورهای منطقه و درآمدهای سرشار آنها خواهد بود!

فراموش نکنیم که در یازدهم آذرماه سال ۱۳۵۰، وقتی که منطقه امارات متصالحه با تصمیم جمعی از شیوخ آن، به کشور امارات متحده عربی تبدیل شد، ۱۰ سال بعد از آن بود که "ادوارد زهرابیان" با الهام گرفتن از سرستون‌های تخت جمشید، آرم شرکت‌ هواپیمای ایران «هما» را طراحی کرد، ۹ سال بعد از تاسیس اولین کارخانه خودروسازی در ایران در سال ۱۳۴۱، چهار سال بعد از تاسیس شرکت تراکتورسازی ایران در سال ۱۳۴۶ و سه سال بعد از تاسیس ماشین‌سازی اراک در سال ۱۳۴۷.

حال این کشور کوچک حاشیه خلیج فارس با برنامه‌ریزی دقیق و درک درست فناوری‌های روز جهان، اولین دانشگاه هوش مصنوعی در جهان را تاسیس کرده تا با کمک وزارتخانه تازه تاسیس هوش مصنوعی‌اش در کنار گام‌های بلند اجرایی که در کشورش در زمینه‌ی هوش مصنوعی برداشته است، سهم متفاوت‌تری از آینده جهان داشته باشد.

در سال‌های آینده و با گسترش و پیشرفت هوش مصنوعی، دیگر بزرگی کشورها به وسعت خاک آنها نیست باید از هم‌اکنون هوشیار باشیم.