چرا و چگونه پذیرش و عرضه اولیه سهام ایرانسل در بورس منتفی شد؟

به گزارش نماد برتر به نقل از عصر اقتصاد، مهلت عرضه سهام ایرانسل در بورس بر اساس مفاد الحاقیه پروانه اپراتور دوم تلفن همراه در سال 88 پایان یافته با این حساب، سال جاری مدیران این شرکت می‌توانند یازده‌ سالگی مقاومت در  برابر ورود به بازار سرمایه را جشن بگیرند.

وارد شدن به بورس برای شرکت‌هایی که الزامات لازم برای انجام این کار را دارند، مزیت‌های متعددی دارد که در نهایت منجر به افزایش شفافیت، کارایی و همچنین بهبود عملکرد جاری آنها خواهد شد. بورس به‌ عنوان بازوی اصلی بازار سرمایه علاوه بر تجهیز، جذب و هدایت منابع مالی به سمت فعالیت‌های مولد و اشتغال‌زا، نقش تأمین مالی بنگاه‌ها و مؤسسات اقتصادی را نیز بر عهده دارد. پذیرش شرکت‌های جدید در بورس ضمن اینکه به توسعه بازار سرمایه و ارتقای جایگاه آن در اقتصاد ملی کمک می‌کند، گسترش فرهنگ سهامداری و سرمایه‌گذاری در دارایی‌های مالی را به ‌دنبال دارد و در این حال مزایای متعددی هم برای شرکت‌های پذیرفته‌ شده به ارمغان می‌آورد.

سهولت در تأمین مالی از طریق انتشار سهام و سایر اوراق بهادار، استفاده از معافیت‌های مالیاتی، به‌روزرسانی ارزش واقعی شرکت، کسب اعتماد عمومی، افزایش اعتبار داخلی و خارجی برای تأمین مالی، سهولت در استفاده از تسهیلات بانکی و سایر ابزارهای تأمین مالی نمونه‌ای از مزایایی است که شرکت‌های بورسی از آن بهره‌مند می‌شوند. حال این سوال مطرح است که چرا هنوز شرکت‌های بزرگ برای ورود به بازار سرمایه تعلل می‌کنند یا بطور کلی از آن سر باز می‌زنند؟

دلایل منع بورسی‌شدن برخی شرکت‌ها

اجبار برای ارائه حساب‌‌های شفاف، الزام در پاسخگویی به سهامداران خرد در مجمع سالانه، انتشار صورت‌های مالی بر اساس مصوبات سازمان بورس و رصد اطلاعات شرکت از سوی گروه زیادی از سهامداران نمونه‌ای از دلائلی است که برخی شرکت‌ها را از بورسی‌شدن منع می‌کند.

زمانی که سهامداران خرد شرکت‌های بورسی می‌توانند شفاف‌سازی درباره فعالیت‌ها و افشای  اطلاعات شرکت را از مدیران آن مطالبه کنند یا آنکه این شرکت‌ها الزام داشته باشند جریان ورود و خروج نقدینگی و خرید و فروش‌ها را به مراجعی در بیرون شرکت اطلاع دهند، طبیعی است که مدیران برخی شرکت‌ها که شفافیت بازار سرمایه را مخل راهبرد سازمانی می‌دانند، عطای مزیت‌های این بازار را به لقا ببخشند.

نمونه‌ سر باز زدن برخی شرکت‌ها از بوررسی شدن ، اپراتور دوم تلفن همراه است در حالی که ورود به بازار سرمایه برای این اپراتور یک تکلیف بشمار می‌رود نه یک انتخاب. در بند 2-2-5 الحاقیه پروانه اپراتور دوم تلفن همراه که 30 آبان‌ سال 84 به تصویب رسیده، تحت عنوان تغییرات موثر بر سرمایه دارنده پروانه آمده است: ایرانسل باید در انطباق با شرایط و روال مورد تایید وزارت ارتباطات به میزان 21 درصد کل سهام دارنده پروانه را طی سه سال از تاریخ لازم‌الاجرا شدن (قرارداد) از طریق بورس عرضه عمومی کند.

اتمام مهلت عرضه 21 درصدی سهام ایرانسل در تیر 88

بر اساس مفاد این الحاقیه مهلت ایرانسل برای عرضه 21 درصدی سهام در تیر سال 88 به پایان رسیده اما همچنان با گذشت 11 سال از زمان مقرر برای این واگذاری، خبری از آماده‌سازی این میزان سهام برای عرضه در بورس نیست. مسئولان ایرانسل معتقدند الحاقیه پروانه این اپراتور و شرط مجلس مربوط به زمانی بود که ترکسل قرار بود اپراتور دوم را راه‌اندازی کند و بعد از آن دیگر ملغی است به همین دلیل خود را ملزم به ورود به بازار سرمایه نمی‌دانند.

مزایده واگذاری خدمات تلفن همراه بر مبنای ماده 124 برنامه سوم توسعه که گسترش شبکه تلفن همراه را مد نظر قرار داده بود، سال 84 برگزار و کنسرسیوم متشکل از شرکت ایرانی و شرکت تُرکسل برنده شدند اما پس از مخالفت مجلس وقت، برند ایرانسل که حاصل سرمایه‌گذاری مشترک گروه MTN آفریقای جنوبی و شرکت گسترش الکترونیک ایران بود به عنوان برنده نهایی اعلام شد.

شرکت گسترش الکترونیک ایران دارای دو سهامدار عمده صنایع الکترونیک ایران (صاایران) و بنیاد مستضعفان است که به عنوان شرکای داخلی در این پروژه کنسرسیومی حضور دارند و قرار بود تنها سهم 30 درصدی از این مشارکت داشته باشند. زیرا در زمان تدوین پروانه اپراتور دوم تلفن همراه، سهم شریک خارجی 70 درصد دیده شده بود.

نهایتا این مقدار تسهیم با مخالفت مجلس مواجه شد و سهم شریک خارجی به 49 درصد تنزل یافت و به تبع میزان مشارکت ایرانی‌ها در این پروژه به 51 درصد رسید. پس از پایان مهلت ایرانسل برای بورسی شدن، حرف و حدیث‌ها بر سر واگذاری سهام این اپراتور بالا گرفت و در ابتدا نیز وزیر ارتباطات دولت هشتم که در زمان وی اسناد مزایده اپراتور دوم تلفن همراه تدوین شده بود، اقدام ایرانسل را تخلف دانست.

چهار سال بعد، معاون صدور مجوز وقت سازمان تنظیم مقررات از پیگیری چهار ساله اما ناکام این سازمان برای عرضه 21 درصدی سهام اپراتور چند ملیتی ام‌تی‌ان ایرانسل در بورس خبر داد.

این در حالی است که معاون وزیر ارتباطات در آبان سال 91 عنوان کرده بود: موضوع قطعی بودن واگذاری 21 درصد سهام ایرانسل در بورس را به اطلاع سهامداران رسانده‌اند و با توجه به اینکه باید بر روی زمان عرضه در بورس توافق شود، رگولاتوری منتظر اعلام نظر سهامداران این شرکت است.

چندی بعد محمدعلی فرقانی رئیس سابق سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی از مخالفت تلویحی ایرانسل با این موضوع خبر و در خصوص روند هماهنگی با ایرانسل برای عرضه سهام در بورس گفت: هنوز بحث‌های حقوقی با این اپراتور ادامه دارد که در مورد زمان و الزام واگذاری است.

طرح شکایت در کمیسیون اصل 90 مجلس از وزرای ارتباطات دولت‌های نهم و دهم در شروع کار دولت یازدهم به دلیل کوتاهی در واگذاری سهام ایرانسل در بورس، سبب شد توجه مسئولان اجرایی کابینه یازدهم نیز به موضوع جلب شود اما علی‌اصغر عمیدیان رئیس سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات در اظهار نظری گفت: این موضوع با تغییر صاحب پروانه عملا از درجه اعتبار ساقط شده که این نظر دقیقا منطبق با اظهارات مسئولان ایرانسل است.

با این حال، معاونت نظارت و بازرسی اقتصادی سازمان بازرسی کل تیر سال 93 درباره واگذاری سهام ایرانسل اعلام کرد: با گذشت بیش از 5 سال از سررسید تعهد مذکور تاکنون اقدام بایسته‌ای جهت تعیین تکلیف موضوع در انطباق با قوانین و مقررات مربوطه یا حداقل جریمه آن شرکت بابت نقض تعهدات به عمل نیاورده است. سازمان بازرسی کل از سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی خواسته با قید فوریت اپراتور را مکلف به ایفای تعهدات مندرج در پروانه کند.

اواخر سال 93 (15 اسفند)، گزارشی تحت عنوان فعالیت غیرقانونی پروژه اپراتور دوم تلفن همراه برای غلامحسین محسنی اژه‌ای معاون اول قوه‌قضائیه ارسال می‌شود که آن را برای رسیدگی به دادستانی تهران ارجاع می‌دهد.

دفاع از تاخیر در بورسی نشدن به بهانه تضمین سرمایه خارجی

هفت ماه بعد یعنی در 19 مهر سال 94، محمود واعظی وزیر پیشین ارتباطات در حاشیه مراسم روز جهانی پست و در جمع خبرنگاران درباره‌ بورسی‌ شدن ایرانسل اعلام کرد: بحث بورسی‌شدن ایرانسل لغو نشده اما بالاخره زمانی که شرکت‌های بزرگ قصد ورود به بورس دارند باید آمادگی‌های لازم را ایجاد کنند.

وی افزود: شرکت ایرانسل که 49 درصد سهام آن متعلق به سرمایه‌گذار خارجی است، لازم است از شرکتی که در شرایط سخت همکاری کرده و سرمایه‌گذاری در ایران را رها نکرده، حمایت کند و حال که اعلام می‌کند شرایط برای آن آماده نیست باید کمی انعطاف‌پذیری داشته باشیم. این شرکت فعالیت‌ ها را بطور مرتب و شفاف انجام می‌دهد و اینگونه نیست که اگر سهام آن در بورس ارائه نشود اتفاق خاصی افتاده است. حالا که سرمایه‌گذاران خارجی قصد ورود به ایران را دارند اگر فضای سرمایه را آرام‌تر نگه داریم، شرایط بهتری حاکم می‌شود.

اما علیرضا قلمبردزفولی مدیرعامل پیشین ایرانسل مهر سال 94 با بیان اینکه برای پایان فرایند بورسی شدن ایرانسل زمانی مشخص نشده، گفته بود: آنهایی که خبر از اولتیماتوم اول و دوم و پایان مهلت می‌دهند به نظر می‌رسد حتی مصوبه را نخوانده‌اند.

وی در پاسخ به سوالی درباره‌ آخرین وضعیت عرضه سهام این شرکت در بورس به ایسنا گفته بود: به عنوان فردی که از ابتدای کار ایرانسل در جریان تمام امور مربوط به آن قرار داشتم و براساس مستندات اعلام می‌کنم در این حوزه طبق مصوبات کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات عمل شده و اگر فردی غیر از این نظری دارد، باید حرف را ثابت کند. براساس مصوبات رگولاتوری بطور شفاف اعلام‌شده که طبق اعلام ایرانسل از اول مرداد‌ سال 94 فرآیند بورسی شدن آغاز می‌شود.

قلمبردزفولی در واکنش به اینکه رئیس سازمان تنظیم مقررات ارتباطات از پاییز 94 به عنوان مهلت در نظر گرفته‌شده برای ایرانسل ذکر کرده بود، توضیح داده بود: در این زمینه یک مصوبه وجود دارد و در آن هم صحبتی از پاییز نشده و به صراحت اعلام شده باید فرآیند بورسی‌شدن این شرکت از اول مرداد‌ ماه آغاز شود. برای این تاریخ زمان پایانی نیز اعلام نشده است. براساس مصوبه کمیسیون تنظیم مقررات شروع به مذاکره و مکاتبه با سازمان بورس کرده و از آنها خواستیم شرایط بورسی شدن را اعلام کنند. در همین زمینه نیز جلساتی برگزار شده و فرآیند آغاز شده است.

چرایی منتفی شدن پذیرش ایرانسل در بورس

اما سه سال بعد یعنی در آذر سال 97، اسماعیل درگاهی مدیر پذیرش سهام در بورس تهران از منتفی شدن پذیرش سهام ایرانسل در بازار سرمایه خبر داده و دلیل منتفی شدن را  اختلاف بر سر ترکیب سهامداری طرف ایرانی و آفریقای جنوبی اعلام کرده بود.

سهامداران ایرانسل مخالف ورود به بورس هستند

استنکاف ایرانسل از ورود به بورس با تغییر مدیرعامل هم به نتیجه نرسید به طوری که مدیرعامل جدید شرکت 18 آبان 98 با بیان اینکه سهامدار خارجی این شرکت یعنی MTN آفریقای جنوبی شرکتی است که در بورس بین‌المللی حضور دارد،  ایرانسل را بی‌نیاز  از بورسی شدن دانسته بود.

در آن زمان با توجه به نزدیک شدن به پایان پروانه فعالیت اپراتور MTN ایرانسل در سال 98، گروه حقوقی این اپراتور جلساتی را با مدیران سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی برای بررسی نحوه تمدید پروانه شرکت ایرانسل آغاز کردند.

پروانه فعالیت شرکت ایرانسل ششم آذر سال 84 و برای مدت 15 سال از سوی سازمان رگولاتوری به این اپراتور ابلاغ شد. اپراتور ایرانسل نیز فعالیت را از شهریور سال 85 آغاز کرد. به این ترتیب و بر اساس پروانه صادره حالا ایرانسل تقریبا وارد چهاردهمین سال فعالیت شده است. به همین جهت نیازمند تمدید شرایط و پروانه جدید فعالیت است که به گفته بیژن عباسی‌آرند مدیرعامل کنونی شرکت ایرانسل در نخستین نشست خبری با نمایندگان رسانه‌ها این موضوع باید در دولت فعلی تعیین تکلیف شود.

اگرچه مدیرعامل ایرانسل جزئیاتی از موضوعات مهم در جریان بررسی گروه حقوقی این اپراتور با رگولاتوری ارایه نکرد از شواهد و سوابق سال‌های قبل پیدا بود که این اپراتور اصولا هیچ‌گاه با مشکل و مانع خاصی نه از سوی رگولاتوری که از سوی هیچ نهاد دیگری به دلیل وارد نکردن سهام در بورس مواجه نشده است.