گنجی مغفول ‌در دل آذربایجان

به گزارش پایگاه خبری راد،  طبق آمار فعالان این حوزه، آذربایجان‌شرقی از نظر میزان ذخایر شناسایی شده معادن سنگ‌نما هم‌چنین از نظر میزان اشتغال در این حوزه، در رتبه نخست کشوری قرار دارد، اما با وجود قرار گرفتن این استان در بهترین منطقه کمربند سنگ‌های قیمتی، توجه کمی به این بخش شده و این روزها پای این صنعت لنگ می‌زند.

 با هدف بررسی چالش‌ها، ظرفیت‌ها و راهبردهای موجود در حوزه سنگ‌نما و موانع سرمایه‌گذاری در این بخش، میزگردی را با حضور دکتر «نصیر عامل» استاد گروه زمین‌شناسی دانشگاه تبریز، «نصیر نوری» رئیس خانه معدن آذربایجان‌شرقی، «مهدی مهرداد» دبیرخانه معدن آذربایجان‌شرقی و «منوچهر نبیئی» پیشکسوت صنعت سنگ برگزارکرد.

بررسی وضعیت زمین شناختی آذربایجان‌شرقی به لحاظ وجود ذخایر سنگ، آخرین وضعیت معادن سنگ‌های تزئینی استان، مشکلات اصلی معدن‌کاران و ارائه راهکارهای موثر، مشکلات و موانع پیش‌روی صنعت سنگ‌نما و تزئینی استان از جمله محورهای مورد بررسی در این میزگرد بود.

معادن می‌توانند بیش از نفت درآمدزایی کنند

دکتر «نصیر عامل» استاد گروه زمین‌شناسی دانشگاه تبریز در این میزگرد با بیان این‌که زمین‌شناسی آذربایجان‌شرقی از لحاظ علمی و ساختاری بسیار خاص و پیچیده است، اظهار کرد: سنگ‌های معدنی و ساختمانی و مصالح ساختمانی استان بسیار غنی بوده و  بیش از 100 معدن سنگ از جمله آهک، گچ، دی اتومیت، گرانیت و... در این  استان وجود دارد.

وی ادامه داد: پتانسیل‌های زیادی از لحاظ معدنی در استان وجود دارد که هنوز اکتشاف نشده و  نیازمند فعالیت‌های مضاعف از نظر کارهای علمی و مطالعاتی است، از این‌رو باید سازمان صنعت، معدن و تجارت و سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی در راستای شناساندن و معرفی این پتانسیل‌ها امکانات لازم را فراهم کرده و توجه به بخش معدن را در اولویت خود قرار دهند.

وی خاطرنشان کرد: در مناطق شمالی شهرستان اهر و هوراند  پتانسیل‌های بالقوه‌ای از لحاظ معادن سنگی وجود دارد که مورد مطالعه و تحقیقات قرار گرفته و مراحل استخراج را نیز طی کرده‌اند، اما به مرحله نهایی هنوز نرسیده‌اند.

عامل تصریح کرد: باتوجه به این‌که قسمت‌های جنوبی استان بخش عظیمی از واحدهای آتشفشانی سهند را تشکیل می‌دهد، بنابراین مواد معدنی از جمله پرلیت، دی اتومیت فزولان و ... در این منطقه به میزان چشمگیراستخراج  می‌شود و به مقدار کافی وجود دارد. همچنین در شمالغرب و شمال شرق استان پتانسیل‌های قابل توجهی نیز وجود دارد که حداقل می‌تواند به‌عنوان سنگ لاشه مورد استفاده قرار گیرند.

وی با اشاره به این‌که  بزرگترین معدن سنگ آذربایجان‌شرقی مربوط به معدن تراورتن در شهرستان آذرشهر است که محصولات آن به خارج از کشور نیز صادر می‌شود، افزود: اخیراً در حوزه معادن فلزی نیز پتانسیل‌های بزرگی توسط سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی در استان کشف شده است که امید می‌رود با حمایت‌های لازم مورد بهره‌برداری قرار گیرد.

این استاد دانشگاه تصریح کرد: از لحاظ فلزات پایه از جمله آهن، مس، روی و نقره در آذربایجان‌شرقی ظرفیت‌های مناسبی وجود داشته و سهم قابل توجهی را در بازارجهانی داریم و در شمالغرب کشور حرف اول را می‌زنیم.

عامل با بیان این‌که معادن می‌توانند بیشتر از نفت درآمدزایی کنند، افزود: برای تحقق این امر باید برنامه‌ها و سیاست‌های صحیحی ابلاغ شود و از سویی نیز دیدگاه خود را نسبت به این موضوع تغییر داده و نگرش مثبتی به بخش معدن داشته باشیم.

وی با بیان این‌که مدیریت بازار به اندازه پتانسیل‌های معدنی ارزشمند است، افزود: اگر همه نیروهای زمین‌شناسی در کنارهم شب و روز در جهت شناسایی و بررسی پتانسیل‌های معادن سنگ استان تلاش کنند، بازهم  زمینه کار وجود داشته و تمام‌شدنی نیست، چون اغلب معادنی که مورد اکتشاف قرار گرفته بیشتر سطحی هستند و هنوز روی منابع معدنی که در عمق زمین قرار گرفته‌اند، کاری انجام نشده است.

وی با بیان این‌که آذربایجان‌شرقی از نظر مصالح ساختمانی و عناصر فلزی در جایگاه مناسبی قرار گرفته است، یادآور شد: با وجود چنین پتانسیل‌های عظیم زمین‌شناسی در این استان، اغلب فارغ‌التحصیلان گروه زمین‌شناسی بیکار هستند، چون حمایت‌ها و سرمایه‌گذاری‌های لازم انجام نمی‌گیرد.

 وضعیت معادن استان ما غمبار است/ معدن راه نجات کشور هست

همچنین «نصیر نوری» رئیس خانه معدن آذربایجان‌شرقی در خصوص آخرین وضعیت معادن سنگ ساختمانی استان، اظهار کرد: آذربایجان‌شرقی یک استان زرخیز به‌لحاظ معدنی است.

وی ادامه داد: میزان ذخیره شناسایی شده در استان حدود 8.5 میلیارد تن است، در حالی‌که رتبه دوم کشوری سه و نیم میلیارد تن می‌باشد، با این حال وضعیت معادن استان ما غمبار است.

رئیس خانه معدن آذربایجان‌شرقی گفت: معادن به‌عنوان یک منابع خدادادی که در گذر زمان شکل گرفته و به ما رسیده است از راهکارهای نجات کشور و به‌عنوان پیشران صنایع دیگر محسوب می‌شود، اما متأسفانه امروزه به تجارت و صنایع غیرمعدنی توجه بیشتری می‌شود.

نوری با بیان این‌که از نظر میزان اشتغال در معادن در جایگاه مناسبی قرار گرفته‌ایم، خاطرنشان کرد: هر شغل معدنی بین هفت تا 20 شغل غیرمستقیم ایجاد می‌کند، به طوری‌که در استان نیز به اندازه هر یک نفر شاغل در معادن، بیش از پنج برابر آن نیز در صنایع معدنی مشغول فعالیت می‌باشند.

بیش از 10 درصد جمعیت آذربایجان شرقی فقط در بخش معدن شاغل هستند 

وی ادامه داد: در معادن آذربایجان‌شرقی بیش از 12هزار و 600 نفر و در صنایع معدنی در مجموع بیش از 53 هزار نفر شاغل وجود دارد که علاوه‌بر این،  آمار شاغلین در زیر مجموعه‌های این صنایع چشمگیر است.

رئیس خانه معدن آذربایجان‌شرقی یادآور شد: اگر بتوانیم این مقوله را درک کنیم که امروزه معادن به‌عنوان نفت دوم کشور هستند، می‌توانیم بدون صادرات نفت نیز از نظر اقتصادی سرپا بمانیم.

بیش از 50 درصد معادن سنگ نما در آذربایجان‌شرقی غیرفعال است

رئیس خانه معدن آذربایجان‌شرقی با اشاره به وجود 140 معدن سنگ‌نما در استان، خاطرنشان کرد: از این تعداد 70 معدن سنگ تراورتن در شهرستان آذرشهر  قرار گرفته است و مابقی را نیز سنگ‌های مرمر، گرانیت و ماسه سنگ تشکیل داده‌اند که تعداد معدن ماسه سنگ در استان یک عدد و گرانیت نیز 34 معدن است.

نوری گفت: تحریم‌های بیگانگان تأثیر چندانی برای غیرفعال شدن معادن ندارد، بلکه بیشترین عامل به خود ما بر می‌گردد.

کمتر از 50 درصد سنگ‌های ساختمانی در استان استخراج شده است

وی ادامه داد: حدود 600 نفر در معادن سنگ‌های ساختمانی در حال فعالیت هستند که با احتساب زیر مجموعه‌های آن‌ها به یک هزار و 500  نفر می‌رسد، هم‌چنین از نظر میزان ذخایر سنگ‌های نما حدود 80 میلیون تن ذخیره قطعی در استان وجود دارد که فقط 500 هزار تن آن استخراج شده است.

رئیس خانه معدن آذربایجان‌شرقی خاطرنشان کرد: این ظرفیت در استان وجود دارد که هر سال بیش از دومیلیون تن ذخیره از معادن استان استخراج کنیم، چون پتانسیل‌های زیادی وجود دارد و هر سال در راستای شناسایی این پتانسیل‌ها گام بر می‌داریم. 

نوری گفت: تا چند سال پیش در جلسات سازمان صنعت، معدن و تجارت استان، اسم معادن به کار گرفته نمی‌شد و کارهایی که باید در این‌باره انجام می‌شد مد نظر قرار نمی‌گرفت و این امر آسیب‌هایی را به بخش معدن وارد می‌کرد، اما خوشبختانه هم‌اکنون استاندار آذربایجان‌شرقی به این موضوع توجه کافی داشته و رسیدگی به مشکلات معدن را در اولویت کاری خود قرار داده است.

وی با بیان این‌که اگر به دنبال توسعه و توجه مردم به بخش معدن هستیم باید وزارت صنعت و تجارت  و وزارت معدن منفک شود، خاطرنشان کرد: باتوجه به اهمیت معدن و صنایع معدنی و جایگاه آن در اقتصاد ایران نیاز است تا نهاد متولی این شاخه اقتصاد ایران که دومین درآمد کشور را پس از صادرات نفتی به خود اختصاص داده است از یک نهاد مستقل برخوردار باشد.

معادن پیشران صنعت و راه نجات جامعه است

وی با بیان این‌که رسانه‌ها باید ذهنیت مردم را نسبت به معدن‌کاران عوض کنند، گفت: امروزه تصور مردم از معدن‌کاران این است که با لباس‌های خاک آلود در زیر خروارها خاک مشغول کار هستند، در حالی که چنین نیست و امروزه دیگر برای اکتشاف یک معدن نیازی به چکش نیست و سیستم‌های نو به کار گرفته می‌شود، از این‌رو باید همهکارهای معدن کاری توسط متخصصان انجام گیرد. 

فراموشی معدن یعنی به لرزه انداختن پایه اقتصاد کشور

وی افزود: باید این دیدگاه در جامعه حاکم شود که معدن ملک کسی نیست، بلکه معدن‌کار مستأجر دولت است، از این‌رو زمانی که این نگرش تقویت شود که معدن یک انفال است و درآمدهای خارج شده از آن به خزانه دولتی واریز می‌شود، توجه مردم به این بخش بیشتر خواهد شد.

فرسوده بودن ماشین‌آلات باعث شده  تا نتوانیم در بازار جهانی حضور یافته و رقابت کنیم

«مهدی مهرداد» دبیرخانه معدن آذربایجان‌شرقی نیز در این نشست با بیان این‌که ایران پس از کشورهای چین و هند سومین کشور از لحاظ میزان ذخایر سنگ است، تصریح کرد: با وجود این‌که ایران سومین کشور از لحاظ میزان ذخایر سنگ است، اما متأسفانه در بازار جهانی سهم دو درصدی را داراست.

وی ادامه داد: 80 درصد سنگ‌های تزئینی از ایران به‌صورت خام صادر می‌شوند که بیش از ۵۰ درصد آن به‌صورت برش شده و تنها 6 درصد آن به‌صورت آماده صادر می‌شود.

دبیرخانه معدن آذربایجان‌شرقی با اشاره به مشکلات پیش‌روی معدن‌کاران، یادآور شد: متأسفانه واردات سنگ برش شده بسیار بالا بوده و باعث عدم توسعه صنعت سنگ استان شده است، از سویی نیز فرسوده بودن ماشین‌آلات باعث شده تا نتوانیم در بازار جهانی حضور یافته و رقابت کنیم.

جذب سرمایه و ارتقای دانش راهکار توسعه معادن آذربایجان‌شرقی

مهرداد خاطرنشان کرد: باوجود این‌که سنگ‌های تزئینی ما  نسبت به سایر کشورها از کیفیت بالایی برخوردار هستند، اما هم‌اکنون کشورهای همسایه بالغ بر 80 درصد سنگ‌های تزئینی خود را از ترکیه تأمین می‌کنند، که مقابله با این امر، حمایت‌های همه جانبه و سرمایه‌گذاری‌های کلان را می‌طلبد.

وی با بیان این‌که امروزه معدن‌کاران با مشکلات زیادی دست و پنجه نرم می‌کنند، ادامه داد: طی یک سال اخیر کمیته‌ای  در رابطه با رفع موانع مشکلات معدن برگزار نشده و روز به روز سختگیری‌های معدن‌کاران بیشتر می‌شود.

دبیر خانه معدن آذربایجان‌شرقی با اشاره به این‌که آمار واردات سنگ خام به کشور کم است که از کشورهای کره، چین و افغانستان وارد می‌شود، افزود: از لحاظ واردات سنگ‌های ساختمانی کار شده، به ترتیب کشورهای چین، هند و ترکیه به‌علت پایین بودن قیمت‌ها بازار ایران را در دست گرفته‌اند. 

توسعه بخش معدن در گرو افزایش صنایع تبدیلی است

وی با بیان این‌که باید از فروش مواد خام به سایر کشورها خودداری کرد، در ادامه اظهار کرد: اگر بتوانیم سرمایه‌گذاری در بخش صنایع تبدیلی را افزایش دهیم، می‌توانیم تولیدات خود را پس از قرار دادن در چرخه صنایع تبدیلی به سایر کشورها عرضه کرده و شاهد توسعه بخش معدن باشیم که باید در این زمینه مسئولان وارد عمل شده تا بتوانیم صنایع تبدیلی را در استان توسعه دهیم.

مهرداد با اشاره به مشکلات و موانع پیش روی صنعت سنگ، خاطرنشان کرد: شمار بخش‌نامه‌ها برای معدن‌کاران بسیار زیاد است، به طوری‌که معدن‌کار همه تولیدات خود را انجام می‌دهد، اما یک دفعه که بخش‌نامه‌ای توسط دولت صادر می‌شود، محصولاتش در گمرک باقی می‌ماند.

وی افزود: همچنین هیچ برنامه‌ای برای توسعه پایدار این بخش وجود ندارد و حمایت‌های لازم از صادرات انجام نمی‌گیرد.

از مزیت تراورتن آذرشهر به نحوه احسن استفاده نکرده‌ایم

همچنین در ادامه این میزگرد «منوچهر نبییی»، پیشکسوت صنعت سنگ با بیان این‌که استان آذربایجان‌شرقی در کمربند معدن قرار گرفته است، اظهار کرد: سنگ‌ها کلاً به دو قسمت نرم و سخت تبدیل شده است، اخیراً استقبال از سنگ‌های نرم آهکی به‌علت امکان شکل‌پذیری راحت، افزایش یافته است، به طوری‌که هم‌اکنون 50 درصد کشورها  روی سنگ‌های نرم تجارت انجام می‌دهند.

وی ادامه داد: خوشبختانه ایران در بهترین موقعیت کمربند سنگ‌های نرم قرار گرفته است که سنگ‌های رنگی و مرمر به خصوص سنگ تراورتن آذرشهر تنها مختص این منطقه است، با این حال از این مزیت به نحو احسن استفاده نکرده‌ایم. 

ضرورت تشویق معادن به ایجاد واحدهای فرآوری

وی خاطرنشان کرد: تأمین ماده اولیه برای واحدهای تولیدی به موضوع حساسی تبدیل شده است، البته برخی با واردات مواد معدنی اقدام به تأمین این نیاز می‌کنند اما در نهایت با افزایش قیمت تمام شده روبرو می‌شوند که رقابت در بازارهای داخلی یا صادراتی را برایشان غیر اقتصادی می‌کند، از این‌رو ایجاد واحدهای فرآوری تا اندازه‌ای برطرف‌کننده این مشکل خواهد بود.

نبییی با بیان این‌که مادامی که بخش فراوری فعال نشود پای صنعت سنگ لنگ می‌زند، افزود: هم‌اکنون در اصفهان حدود 2500 واحد فراوری سنگ تزئینی وجود دارد در حالی‌که این میزان  در آذربایجان‌شرقی کمتر از 50 واحد است، چون قیمت فرآوری شده سنگ در استان بسیار بالا در می‌آید و نیروی کار متخصص وجود ندارد. 

وی خاطرنشان کرد: بیش از 60 درصد سنگ‌های تزئینی تولید شده در استان به  ضایعات می‌رود، به عنوان مثال از 600 هزار تن سنگ موجود، 200 هزار تن آن صادر شده و مابقی نیز با کیفیت بسیار پایین به ضایعات تبدیل می‌شود.

ریسک سرمایه‌گذاری  در معدن زیاد است

این فعال صنعت سنگ با بیان این‌که کاهش نرخ دلار بهترین فرصت برای حضور در بازارهای صادراتی است، تصریح کرد: سنگ تزئینی باید با نوسانات بازار پیش رود و با این وضعیت اقتصادی کشور که با کاهش نرخ دلار مواجه هستیم، قیمت تمام شده نیز کاهش یافته است، از این‌رو فرصتی برای افزایش صادرات محسوب می‌شود.