کشاورزی سنتی دستش به خون تنوع زیستی آغشته است

به گزارش پایگاه خبری راد، پیمان نوروزی - عضو هیات علمی موسسه چغندرقند وزارت جهاد کشاورزی -  در کارگاه یک روزه ایمنی محصولات تراریخته که در سالن سرو برگزار شد، با بیان اینکه تنوع زیستی اساس زیست فناوری و توسعه پایدار است،اظهارکرد: در حال حاضر تنها ۴۵ درصد کالری مورد نیاز کشور از طریق تولید داخلی تامین می‌شود. چالش‌های عمده بخش کشاورزی را واردات محصولات اساسی، بروز انوع تنش‌ها و تغییر اقلیم و خشکسالی عنوان می‌کنند که لازم است در این خصوص چاره‌ای اندیشیده شود.

وی افزود: پیش‌بینی شده است که در سال ۲۰۳۰ زیست فناوری می‌تواند در تولید ۵۰ درصد محصولات کشاورزی، ۸۰ درصد محصولات دارویی و ۳۵ درصد محصولات صنعتی مشارکت داشته باشد. انتظار می‌رود در تولید بیش از ۳۵ درصد محصولات شیمیایی از فرایندهای زیست فناورانه استفاده شود. زیست فن‌آوری توان عظیمی برای افزایش امنیت غذایی، سلامت انسان و سلامت محیط زیست و هر آنچه را که ذهن بشر به آن خطور کند را دارا است و در ارتباط با تنوع زیستی و کشاورزی پایدار سه جزء مکمل و وابسته به یکدیگر هستند. تنوع زیستی اساس زیست فن‌آوری و کشاورزی پایدار است. بهره برداری منصفانه، متناسب، علمی و بر اساس نیاز از منابع ژنتیک از طریق فنون زیست فن‌آوری علی القاعده باید به کشاورزی پایدار منجر شود.

نوروزی در پاسخ به این پرسش که آیا گیاهان تراریخته به محیط زیست آسیب می رسانند،گفت: تراریخته بودن یک گیاه نمی تواند دلیل بر آسیب رساندن آن به محیط زیست باشد. گیاهان تراریخته با کاهش تسطیح جنگل‌ها و مراتع، کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای به علت تردد کمتر ماشین‌های کشاورزی در مزرعه، کاهش مرگ و میر حشرات و سایر جانداران بر اثر کاهش مصرف سموم شیمیایی خطرناک و کاهش میزان آلودگی محیط زیست، آب‌های روان  و منابع آبی زیرزمینی به سموم شیمیایی می‌توانند باعث بهبود محیط زیست شوند.

وی در ادامه اظهار کرد: برای هزاران سال کشاورزان به اصلاح سنتی مبتنی بر انتخاب و تلاقی بین گیاهان متکی بوده‌اند تا بتوانند از صفات مطلوب همچون عملکرد بالاتر و مقاومت به آفات در گیاهان بهره برداری کنند.

این عضو هیات علمی موسسه چغندرقند وزارت جهاد کشاورزی افزود:‌ در اصلاح نباتات سنتی یا کلاسیک در گذشته‌ها از طریق آزمون و خطا ارقام گیاهی با صفات ژنتیکی اصلاح شده و پایدار توسعه می‌یافتند. کشاورزان همواره به فن‌آوری‌های نوینی در زمینه افزایش محصول و مقاومت به تنش‌های زیستی مانند آفات و بیماری‌ها و تنش‌های زیستی مانند خشکی و شوری نیاز داشتند.

وی در ادامه گفت: از آنجا که صفات مطلوب کشاورز همیشه در گونه‌های خویشاوند وجود نداشت، از این رو فن‌آوری گیاهان تراریخته توسعه یافت تا بتوان ژن‌های مفید را از منابع مختلفی برای اصلاح ارقام برتر گیاهی به دست آورد. گیاهان تراریخته توسعه یافتند تا صفات متعددی همچون مقاومت به آفات، بیماری ها و علف‌های هرز، بهبود ترکیبات غذایی گیاه، افزایش دوام نگه داری محصول در گیاهان ایجاد شود تا بدین طریق عملکرد گیاه به واسطه کاهش خسارت آفات و بیماری ها افزایش یابد.

نوروزی با بیان اینکه کنترل موثرتر علف‌های هرز با استفاده از گیاهان تراریخته مقاوم به علف کشی صورت گیرد که کمترین «سمیت» را برای انسان و محیط زیست داشته باشند،اظهار کرد: هزینه‌های مزرعه‌ای کاهش و درآمد کشاورز افزایش می‌یابد. سلامت جامعه از طریق غذاهای حاصل از گیاهان با ارزش غذایی بیشتر بهبود می‌یابد. مصرف آفت‌کش ها در محیط زیست و مصرف سوخت در مزرعه کاهش می‌یابد و منجر به حفظ بیشتر منابع طبیعی همچون خاک و آب بر اثر کاهش تردد ماشین آلات کشاورزی در مزرعه می‌شود.

این متخصص بیوتکنولوژی گیاهی افزود: این تصور که محصولات تراریخته در آمریکا تولید می‌شود و تنها به کشورهای دیگر صادر می‌شود و در این کشور مصرف نمی‌شود غیرواقعی است. آمار نشان می دهد که اتفاقاً بیشتر محصولات تراریخته خوراکی (بالغ بر ۸۴درصد) چه برای انسان و چه برای دام داخل این کشور مصرف می‌شود و این فرضیه و دامن زدن به آن اشتباه است.

 در ادامه این نشست، توحید فر- عضو هیات علمی هیات دانشگاه شهید بهشتی - درباره روش‌های Risk Assessment محصولات تراریخته با تاکید بر ارزیابی‌های زیست محیطی گفت: هر گیاهی را باید جداگانه بررسی کرد و داده‌های علمی گذشته قابل قبول است و می تواند مرجع باشد. در این ارزیابی میان مراجع تصمیم گیری در ایران (وزارت جهادکشاورزی و سازمان حفاظت محیط زیست) تفکیک صورت گرفته است، همانطور که امور مربوط به غذا در حوزه اختیارات وزارت بهداشت است.

این متخصص بیوتکنولوژی گیاهی در ادامه اظهارکرد: در خصوص برخی اقلام هم این تردیدها وجود دارد که گونه تراریخته روی گونه وحشی اثر بگذارد. به طور مثال به پنبه وحشی بارها این نقدها وارد شده است اما اولاً امکان تلاقی بین این دو اصلاً وجود ندارد و ثانیا پنبه وحشی در جاهای خیلی دور از دسترس رشد می‌کند و امکان اثرگذاری گونه تراریخته (حتی در صورت اثرگذاری) روی آن ممکن نیست. در خصوص موارد دیگر هم می‌توان به‌صورت علمی بحث کرد.

وی افزود: در حال حاضر برخلاف برخی ادعاها هیچ محصولی به صورت تراریخته در ایران تولید و روانه بازار نمی‌شود. در دنیا چهار محصول کلزا، پنبه، ذرت و سویا بیشترین اقلامی هستند که به‌صورت تراریخته تولید و صادر می شوند. به صورت تحقیقاتی و آزمایشگاهی اقدامی در ایران صورت گرفته که برای استقلال کشور لازم است اما هیچ محصولی در ایران تولید تجاری نمی شود که برخی از رسانه‌ها در خصوص آن نوشته‌اند.

ذوالعلی عضو هیات علمی دانشگاه باهنر کرمان با اشاره به پروتکل ایمنی زیستی کارتاهنا گفت: اگر در جامعه ای آگاهی بخشی بهتر انجام شود، کفه ترازو به نفع فناوری بالا خواهد رفت اما اگر آگاهی بخشی به درستی صورت نگیرد فناوری هراسی شکل خواهد گرفت.

وی که با موضوع دستورالعمل ها و روش های آگاهی رسانی عمومی و مشارکت های مردمی در حوزه محصولات تراریخته سخن می گفت، افزود: هر فناوری یک فرصت است که مردم را از آن باید بهره مند کرد ولی وقتی در مقابل آن مقاومت شود کشورهای دیگر پیش خواهند رفت و بعد با ایجاد پروتکل هایی ما را محدود خواهند کرد که خسارت آن را همه کشور باید بدهد.

ذوالعلی اضافه کرد: رسانه ملی(تلویزیون) باید در این خصوص کمک کند و در آگاهی بخشی نسبت به فناوری هایی از این دسته پیشقدم باشد. جامعه نیاز دارد که اطلاعات دریافتی اش را از منابع مطمئن دریافت کند و به درستی آن اعتماد داشته باشد نه اینکه رسانه ها را از خبرهای غیرواقعی، ویدئوهای جعلی و تصاویر ساختگی و بدون پشتوانه علمی لبریز کنیم.

این متخصص بیوتکنولوژی گیاهی در ادامه گفت: مگر کشاورزی سنتی دستش به خون تنوع زیستی آغشته نیست که این همه بیوتکنولوژی را به اتهام تخریب تنوع زیستی سرکوب می‌کنند. دل مان برای مردم بسوزد اما به مردم دروغ نگوییم. همین الان هزاران هکتار از جنگل‌ها برای کشاورزی و دامداری سنتی تخریب میشوند چطور از آن یکسره دفاع می‌کنید. در بستر علمی بحث در کشور خوب پیش می‌رود و تعامل صورت می‌گیرد اما در سطح رسانه متاسفانه جهت‌گیری‌های غیرعلمی بسیار زیادی وجود دارد که امکان هم اندیشی را میسر نمی‌سازد.

در ادامه این نشست ملبوبی - معاون فناوری پژوهشگاه ملی مهندسی ژنتیک و زیست فناوری - با بیان اینکه پروتکل‌های ایمنی زیستی نتیجه ساعت‌ها کار کارشناسی است،گفت: برچسب‌گذاری که این روزها در کشور در مورد آن زیاد سخن گفته می شود یک اقدام مفید است اما کسانی در مقابل آن مقاومت می‌کنند و مانع اجرای آن می شوند. رخدادهای زیستی محصولات وارداتی باید مشخص و برچسب گذاری شود.

وی افزود: ما در سال ۹۶ بیش از ۱۱ میلیون تن گیاه تراریخته وارد کردیم که از نظر اقتصادی و دلاری هزینه بسیاری برای کشور دارد و لازم است در این خصوص ایده‌های نوین به کار گرفته شود.

این استاد دانشگاه در ادامه گفت: نقدها را در چارچوب علمی باید پاسخ گفت. قوانین و مقررات همیشه خط مشی را تعیین می‌کنند. همین امر باعث می شود هر نگاه نقادانه ای را به گفت وگو نشست که قطعاً از اختلاف‌ها می کاهد و مسیر نوینی را به ما نشان خواهد داد.

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی سازمان حفاظت محیط زیست، بر اساس ماده ۲ قانون ایمنی زیستی که در سال ۱۳۸۸ ابلاغ شده است. کلیه امور مربوط به تولید، رهاسازی، نقل و انتقال داخلی و فرامرزی، صادرات، واردات، عرضه، خرید، فروش، مصرف و استفاده از موجودات زنده تغییر ژنتیکی یافته با رعایت مفاد این قانون مجاز است و دولت مکلف است تمهیدات لازم را برای انجام این اموراز طریق بخش های غیر دولتی فراهم آورد. بر اساس ماده  ۴ قانون ، بررسی ارزیابی مخاطرات زیست محیطی امور مرتبط با حیات وحش محصولات زیست فناوری نوین بر عهده سازمان حفاظت محیط زیست است.